Weidevogels op
boerenland (en particuliere grond)
Wie aan het boerenland denkt, denkt ook aan weidevogels zoals kieviten, grutto’s, tureluurs, scholeksters en wulpen. Ieder voorjaar broeden veel weidevogels op het gewone boerenland. De huidige gras- en bouwlandpercelen worden echter veel intensiever gebruikt dan in het verleden. Daardoor krijgen weidevogels minder gelegenheid om hun eieren uit te broeden en om hun jongen groot te brengen. In het werkgebied van de agrarische natuurvereniging VeluweIJsselzoom, aan de westkant van de IJssel, broeden nog veel weidevogels.
De VIJZ onderneemt veel activiteiten om de weidevogelstand langs de IJssel minstens op het huidige peil te houden, maar liever nog te verhogen zoals:
- coördineren van vrijwillige weidevogelbescherming;
- coördineren van een aantal provinciale weidevogelgebieden;
- voorlichten en ondersteunen van weidevogelbeschermers en agrariërs;
- coördineren van beheer voor kwartelkoningen in de provincie Gelderland.
Vrijwillige weidevogelbescherming
Bij vrijwillige weidevogelbescherming staat de samenwerking tussen agrariër en vrijwilliger centraal. Vrijwilligers sporen tijdig de nesten van weidevogels op en markeren deze. Vervolgens kan de agrariër de gemarkeerde nesten tijdens de verschillende werkzaamheden op het land ontzien. In gebieden, waar vrijwillige weidevogelbescherming op de juiste wijze wordt uitgevoerd gaat nog geen 5% van de nesten verloren door agrarische activiteiten als ploegen, rollen, slepen, mesten en maaien. Op percelen daarentegen, waar geen bescherming plaatsvindt, gaat wel 50% van de legsels en kuikens verloren door agrarische activiteiten.
De VIJZ heeft contacten met de vrijwillige weidevogelbeschermers in het gebied langs de IJssel. De Stichting Vrienden van het Boerenland is een organisatie voor vrijwillige weidevogelbescherming, waarmee de VIJZ samenwerkt.
De VIJZ ondersteunt vrijwillige weidevogelbeschermers onder andere met materialen zoals markeerstokken en mandjes, waarmee nesten gedurende agrarische werkzaamheden tijdelijk verplaatst kunnen worden.
Provinciale weidevogelgebieden
De provincie Gelderland heeft een aantal gebieden langs de IJssel aangewezen als weidevogelgebieden. De Wilpse Klei, Wapenveldsebroek, Hoenwaard, Gelderse Waard en Aersoltweerde zijn weidevogelgebieden. Hier zorgen agrariërs en andere partijen collectief voor een goed weidevogelbeheer. De provincie Gelderland vergoedt dan op haar beurt, de daar werkzame agrariërs met SNL-vergoedingen voor hun kosten en inspanningen.
In weidevogelgebieden worden percelen zo veel mogelijk verschillend beheerd. Dat wil zeggen dat agrarische werkzaamheden zoals maaien, nooit overal tegelijk wordt plaats vindt. Door dat mozaïekbeheer kunnen weidevogelkuikens altijd een plek met voedsel en een schuilplaats vinden.Per weidevogelgebied wordt jaarlijks een weidevogelplan opgesteld. In dit plan wordt de weidevogelstand in het gebied geëvalueerd en worden nieuwe mozaïek-beheerafspraken voor het nieuwe broedseizoen gemaakt. De VIJZ coördineert het overleg tussen alle betrokkenen in deze gebieden en stelt de collectieve beheerplannen op. Wilt u meer weten over één van de weidevogelgebieden langs de IJssel scroll naar onderen.
Voorlichting en ondersteuning
De VIJZ informeert vrijwillige weidevogelbeschermers en agrariërs over de leefwijze en het broedgedrag van weidevogels in haar werkgebied. Vooral bij bijzondere, minder bekende soorten, zoals de kwartelkoning, is die voorlichting van belang. Immers ook in weidevogelland geldt het spreekwoord “onbekend maakt onbemind”.
De VIJZ adviseert agrariërs op welke wijze zij hun percelen zo weidevogelvriendelijk als mogelijk is, kunnen beheren. Ook helpt de VIJZ agrariërs bij het verkrijgen van kostenvergoedingen voor dit weidevogelbeheer. Ook verzorgen we voor (natuur)verenigingen en andere groepen belangstellenden lezingen over weidevogels.
Kwartelkoningbeheer in Gelderland
De kwartelkoning is een zeldzame vogel in Nederland. Er zijn op dit moment ‘gemiddeld' nog maar een paar honderd broedpaar in Nederland. De uiterwaarden langs de rivieren in Gelderland zijn voor de kwartelkoningen een belangrijk broedgebied. De kwartelkoning is een trekvogel, die pas laat in Nederland aankomt en daardoor pas in juni een legsel op grasland heeft. Nesten en kuikens van kwartelkoningen lopen daardoor een groot risico bij werkzaamheden ‘uitgemaaid’ te worden.
Samen met Sovon coördineert de VIJZ het beheer voor kwartelkoningen in de provincie Gelderland. Wilt u meer weten over de kwartelkoning en het beheer klik dan op bovenstaande knop
Wilt u meer informatie over weidevogelbeheer?
Neem dan rechtstreeks met onze gebiedscoördinator weidevogels Cor Heidenrijk telefoon 06-55175892.
Weidevogels op
boerenland (en particuliere grond)
Wilpse Klei
De Wilpse Klei ligt in de gemeente Voorst, op de linker (westelijke) oever van de IJssel, ten zuiden van het punt waar de Rijksweg A1 de IJssel oversteekt en ten oosten van het dorp Wilp.
De Wilpse Klei is een uiterwaardengebied van de IJssel. Het gebied maakt deel uit van het stroomgebied van de rivier. De Wilpse Klei loopt buiten de zomerdijk iedere winter onder en achter de zomerdijk alleen bij erg hoge waterstanden. Voor het laatst is dat in 1995 geweest. Op de Wilpse Klei zijn een aantal melkveebedrijven, enkele akkerbouwers en een fruitteeltbedrijf actief.
De meeste weidevogels komen voor aan de noordoost kant van de Wilpse Klei. Met name in de percelen tussen de Yperenbergplas en het fietspad naar het pontveer Wilp-Gorssel. En de percelen binnendijks van de zomerdijk langs de Weerdseweg. Dit gebied is niet vrij toegankelijk, maar in het voorjaar organiseert de VIJZ hier samen met Museumcafé De Kribbe een aantal excursies.
De VIJZ heeft op de Wilpse Klei, samen met de daar actieve agrariërs een collectief gevormd. In dat collectief, gecoördineerd door de VIJZ, worden met elkaar (beheer)afspraken gemaakt met als doel de weidevogelstand zo veel mogelijk te verbeteren. De VIJZ stelt jaarlijks een collectief beheerplan op. Wil u meer weten over de weidevogels op de Wilpse Klei, download dan één van onderstaande collectieve beheerplannen.
2012 pdf
2013 pdf
Wapenveldsebroek
Het Wapenveldsebroek ligt in de gemeente Heerde ten zuidoosten van het dorp Wapenveld. Het Wapenveldsebroek ligt tussen het Veluwe massief en de IJssel. Het Wapenveldsebroek is een oud en open poldergebied, dat agrarisch gebruikt wordt.
Het Wapenveldsebroek is van oudsher een gebied, dat rijk is aan weidevogels. Het gebied is open. Er is weinig begroeiing van bomen en struiken en de grondwaterstand in dit gebied is altijd relatief hoog geweest, veroorzaakt door natuurlijke kwel uit de hoger gelegen Veluwe.
De weidevogelstand in het Wapenveldsebroek staat zwaar onder druk door de aanleg van de hoogwatergeul Veessen – Wapenveld en vanwege de hoge predatiedruk door vossen. Lees in onderstaande collectieve beheerplannen op welke wijze de VIJZ omgaat met deze bedreigingen voor de weidevogelstand in het Wapenveldsebroek.
2012 pdf
2013 pdf
Hoenwaard
De Hoenwaard ligt in de gemeente Hattem. De Hoenwaard is het uiterwaardengebied tussen de IJssel en de stad Hattem. Aan de zuidwest kant grenst de Hoenwaard aan de bossen van de Veluwe tussen Hattem en Wapenveld.
De Hoenwaard is een gave uiterwaard, met daarin een oeverwal met kom. Het is een van de weinige uiterwaarden waarin komkleigronden voorkomen. Op de oeverwal, langs de IJssel, ligt de Hoenwaardseweg met ongeveer 18 huizen en boerderijen. Aan het einde van de Hoenwaardseweg ligt een kleine camping. De kom ligt tussen deze weg en de dijk en daar achter de hogere zandgronden. In de uiterwaard ligt een systeem van richels en droge geulen, oude beddingen en kolken, die zijn ontstaan na dijkdoorbraken.
De Hoenwaard loopt jaarlijks bij hoog water van de IJssel gedeeltelijk onder water. Als regel is het gebied omstreeks 1 april weer grotendeels droog.
De Hoenwaard is een onderdeel van de zogenaamde “Hattemse Poort” de ecologische migratiezone tussen de Noord Oost Veluwe en het IJsseldal – Vechtdal. In die Hattemsepoort-plannen zit gelijk, onbedoeld ook een risico voor de Hoenwaard als weidevogelgebied, namelijk het intensieve belopen van de uiterwaarden door de voedselzoekende vos en das. In principe conflicteert dit met weidevogeldoelen.
In de Hoenwaard wisselen laag en hoger gelegen land elkaar af. Het gebied ligt in de directe invloedsfeer van de Veluwe en kent een aantal zandige stuwwal- en duinrestanten. Gedeeltelijk zijn die bebost. Maar toch heeft de Hoenwaard nog een open landschap met weinig hoog opgaande begroeiing.
In potentie is het gebied dus gunstig voor weidevogels. Mondjesmaat komen in het hele gebied nog weidevogels voor. Maar helaas zijn de grotere aantallen weidevogels verdwenen door predatie van vossen. Door deze vossen met behulp van schrikdraad buiten de weilanden, waar weidevogels broeden te houden, is het de laatste jaren gelukt het aantal broedparen grutto’s ten opzichte van 2008 meer dan te verdubbelen!
Lees meer over het weidevogelbeheer in de Hoenwaard in bijgaande collectieve beheerplannen
2012 pdf
2013 pdf
Gelderse Waard
De Gelderse Waard ligt in de gemeente Hattem aan de linker IJsseloever. Ingesloten tussen de IJssel en de Geldersedijk en tussen de jachthaven van Hattem en de Zuiderzeestraatweg (de provinciale weg Zwolle – Wezep). De Gelderse Waard is een uiterwaardengebied en overstroomd bijna jaarlijks bij hoog water van de IJssel. Als regel is het gebied omstreeks 1 april weer grotendeels droog. In de Gelderse Waard ligt landgoed IJsselstein en er staat een boerderij (een voormalige steenfabriek) verder is er geen bebouwing. De Gelderse Waard bestaat uitsluitend uit grasland.
De Gelderse Waard is een uiterwaardengebied, dat altijd rijk was aan weidevogels. Echter de laatste jaren is de weidevogelstand hard achteruit gegaan door onder andere de uitbreiding van de jachthaven in Hattem en de bouw van de nieuwe spoorbrug over de IJssel ten behoeve van de Hanzelijn. Maar desondanks is het noordelijk deel van de Gelderse Waard is nog steeds een rijk weidevogelgebied.
Lees meer over het weidevogelbeheer in de Gelderse Waard in bijgaande collectieve beheerplannen
2012 pdf
2013 pdf
Aersoltweerde
De Aersoltweerde ligt in de gemeente Hattem, ingesloten tussen de IJssel en de Geldersedijk en tussen de A28 en de provinciegrens Gelderland/Overijssel. De Aersoltweerde is een uiterwaardengebied dat jaarlijks bij hoog water in de IJssel bijna geheel onder water loopt. De Aersoltweerde is ongeveer 60 hectare groot en bestaat geheel uit grasland. Er bevinden zich in het gebied geen huizen of boerderijen.
De Aersoltweerde is een Natura 2000 gebied en is een zeer gunstig voor weidevogels: laag land en voedselrijk. Helaas zijn in het gebied veel weidevogels verdwenen, voornamelijk door predatie door vossen.
Sinds 2011 zijn veel percelen in de Aersoltweerde in bezit van Staatsbosbeheer. Deze percelen worden beheerd als natuurgebied, met als doelstelling weidevogels en leefgebied voor de kwartelkoning. Het hier gevoerde beleid begint wat vruchten af te werpen. Lees meer over het beheer in de Aersoltweerde in bijgaande collectieve beheerplannen.
2012 pdf
2013 pdf
Kwartelkoningen
De kwartelkoning (Crex Crex) is een trekvogel, die overwintert in Oost Afrika en broedt in Europa. In ons land broedt de kwartelkoning meestal in vochtige kruidenrijke hooilanden en in akkerland met luzerne en wintertarwe. De kwartelkoning komt pas vanaf mei terug in Nederland. De broedperiode is daardoor ook laat. Daarnaast is de kwartelkoning kieskeurig: Alleen plekken waar de vegetatie minimaal 20 cm hoog is, die kruidenrijk zijn en waar weinig bemest is, komen in aanmerking als broedgebied. Door ontwatering en de intensivering van de landbouw zijn dit soort plaatsen bijna niet meer aanwezig.
De kwartelkoning is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw in Nederland dan ook een schaarse broedvogel geworden. Rond 1992 was het aantal broedpaar in Nederland zelfs gedaald tot slechts 60 roepende mannetjes / broedparen. Na dit dieptepunt is inmiddels het aantal broedterritoria wat gestegen tot 260 stuks in 2012, overigens één van de betere jaren! Sinds 2004 staat de vogel dan ook als ‘kwetsbaar’ op de rode lijst van Nederlandse broedvogels.
De gebieden waar kwartelkoningen in Nederland nog broeden, zijn voornamelijk
– de akkerbouwgebieden in de provincies Groningen en Flevoland;
– de beekdalen in Drenthe; en
– de uiterwaarden van de Waal, Rijn en IJssel en Zwarte Water en Vecht in de provincies Gelderland en Overijssel.
Van het aantal Nederlandse broedpaar kwartelkoningen had 28% zich in 2012 in het Gelderse rivierengebied gevestigd. De kwartelkoning is als Natura2000 doelsoort aangewezen voor het rivierengebied.
In 2013 is de coördinatie van het kwartelkoning beheer in de provincie Gelderland uitgevoerd door Sovon Vogelonderzoek Nederland samen met de agrarische natuurvereniging VeluweIJsselzoom (VIJZ). Lees in bijgaand verslag meer over de werkwijze en resultaten.
verslag.pdf
Wilt u meer informatie over Kwartelkoningbeheer?
Neem dan rechtstreeks met onze gebiedscoördinator weidevogels Cor Heidenrijk telefoon 06-55175892.
Klik hier voor Verslag Kwartelkoning beheer 2014 langs Waal, Rijn en IJssel